Tekst powstał na podstawie raportu Rodzina Przyszłości (Nationale Nederlanden).
Dalsza cyfryzacja naszego życia jest nieunikniona. Już teraz najnowocześniejsze technologie towarzyszą nam na co dzień, a za dwadzieścia lat będą już naszym naturalnym środowiskiem nie tylko wśród młodszych kohort wiekowych, ale w całym społeczeństwie. Przedsmak tego, jak technologia może ułatwić życie i jak jest nam niezbędna, dała nam tegoroczna pandemia, wymuszając korzystanie z rozwiązań, których nie używaliśmy dotychczas tak intensywnie. Nie są to tylko ułatwienia, z rozwojem cyfryzacji wiążą się również różnego rodzaju zagrożenia i wyzwania.
Jak będzie wyglądać przyszłość za 20 lat
- Cyfrowe swaty
Kiedyś rolę rynku matrymonialnego pełniły uczelnie i miejsce pracy, dziś standardem staje się nawiązywanie znajomości na forach internetowych lub za pośrednictwem aplikacji randkowej. W Stanach Zjednoczonych w ten sposób rozpoczynają się już 4 na 10 związków i co szóste małżeństwo. Z dużym prawdopodobieństwem związki „wyswatane przez algorytm” będą lepiej dopasowane i bardziej satysfakcjonujące, jako że łatwiej będzie o lepsze dopasowanie preferencji i oczekiwań, które zapewnią algorytmy.
- Relacje rodzinne – wirtualna współobecność
Nowe technologie komunikacyjne będą jeszcze lepiej i skuteczniej łączyć ludzi. Wbrew obawom smartfon i internet nie zabijają komunikacji w związku: pary, które częściej komunikują się wirtualnie, na ogół lepiej komunikują się twarzą w twarz. Zjawisko to jest znane pod nazwą sprzężenia komunikacyjnego i działa również w drugą stronę: pary, które nie potrafią skutecznie komunikować się za pośrednictwem smartfona, nie będą też potrafiły dogadać się siedząc przy jednym stole.
Standardem stanie się wirtualna współobecność i uczestnictwo w życiu rodziny tych jej członków, którzy będą oddaleni geograficznie. Coraz nowsze urządzenia pozwolą nam lepiej komunikować nastrój i emocje. Będziemy wiedzieć o sobie więcej i będziemy ze sobą bliżej niż kiedykolwiek dotąd.
Rozwój kultury opartej na treściach cyfrowych dostępnych online sprawi, że dziadkowie, rodzice i dzieci będą oglądać te same seriale, słuchać podobnej muzyki, korzystać z tych samych serwisów i mediów społecznościowych. Przestrzeń wspólnych doświadczeń w rodzinie ulegnie poszerzeniu: młodsze i starsze pokolenia będą rozumieć sie lepiej, co będzie miało pozytywny wpływ na jakość relacji między nimi.
W rodzinach wzmocni się wzajemna socjalizacja technologiczna oparta na wielokierunkowym i partnerskim rozwoju kompetencji cyfrowych. To wnuki będą oswajały dziadków z nowymi urządzeniami i ich zastosowaniami.
- Konsumpcja przyjaźniejsza dla środowiska
Konsumpcja będzie miała bardziej cyfrowy charakter – będziemy więcej pożyczać niż posiadać na własność. Z kolei przedmioty codziennego użytku będą trwalsze, a sztuczna inteligencja ułatwi powtórne wykorzystanie materiałów.
- Optymalizacja życia codziennego
Algorytmy będą wspomagać nasze codzienne życie w szerokim zakresie: podział obowiązków w rodzinie, budżetowanie. Internet rzeczy pozwoli na łatwiejsze i bardziej ekonomiczne zarządzanie codziennymi obowiązkami z racji lepszej kontroli przepływów finansowych.
Zmiana charakteru pracy spowoduje, że więcej czasu będziemy mieć dla siebie. Praca zdalna stanie się normą, upowszechni się cyfrowy nomadyzm – praca z dowolnego miejsca na świecie. Liniowy charakter kariery zawodowej straci na znaczeniu, będziemy częściej zmieniać pracę.
Będziemy coraz częściej współpracować z systemami sztucznej inteligencji i inteligentnymi robotami: będziemy uczyć maszyny, serwisować je i rozwijać. Jednocześnie inteligentne systemy i maszyny zwiększą ludzkie możliwości intelektualne i fizyczne. To sztuczna inteligencja zajmie się integracją i analizą ogromnych zbiorów danych, człowiekowi zostawiając interpretację otrzymanych wyników Postępująca automatyzacja sprawi, że będziemy wykonywać głównie zadania wymagające kreatywności oraz takie, w których ważne są relacje z drugim człowiekiem.
Miasta będą coraz bardziej inteligentne ułatwiając nam życie w nich i poruszanie się (mniejsze korki, zoptymalizowany transport publiczny, inteligentne budynki i mieszkania).
- Cyfryzacja w służbie zdrowia
Sztuczna inteligencja zapewni nam lepszą opiekę.
Nowoczesne roboty medyczne są coraz częściej wykorzystywane do wykonywania precyzyjnych operacji, również na odległość. Japonia testuje kompaktowe humanoidalne roboty, które dają namiastkę kontaktów społecznych samotnym seniorom – są też w stanie monitorować ich kondycję psychiczną i fizyczną.
Prawdziwym przełomem jest jednak wykorzystanie nowych technologii w profilaktyce zdrowotnej i diagnostyce. Dzięki nowej generacji inteligentnych urządzeń, mogących dokonywać analizy krwi i moczu w warunkach domowych, lekarze będą w stanie szybko diagnozować pacjentów i udzielać im wirtualnych porad w przypadku bardziej prozaicznych chorób, takich jak sezonowe przeziębienia u dzieci.
Sztuczna inteligencja identyfikuje podobieństwa między grupami pacjentów, pozwalając na lepsze dopasowanie planów leczenia.
Wyzwania i zagrożenia
- Datafikacja – czyli przenoszenie zjawisk i procesów w sferę cyfrową – i zagrożenia płynące z nieuprawnionego lub szkodliwego wykorzystania naszych danych.
- Cyfrowym społeczeństwem i cyfrową gospodarką będzie kierowała personalizacja. Konsumenci będą oczekiwali produktów doskonale spełniających ich specyficzne potrzeby. Istnieje ryzyko, że taka postawa może przekładać się też na relacje międzyludzkie. Tak jak internet przyzwyczaił nas do znacznie większej palety możliwości, zarówno przy wyborze nowych słuchawek, jak i przy wyborze partnera, tak spersonalizowana konsumpcja będzie formatować postawy oparte na wyśrubowanych oczekiwaniach, indywidualistycznym stylu życia i niewielkiej skłonności do kompromisu w bliskich relacjach. W rezultacie coraz większa grupa ludzi będzie świadomie decydowała się na życie w pojedynkę.
- Dostęp do pornografii internetowej – zwłaszcza młodzi ludzie w coraz większym stopniu czerpią z niej wzorce zachowań seksualnych. Rozwój wirtualnej rzeczywistości może sprawić, że wirtualni partnerzy będą się wydawać bardziej dostępni i bardziej atrakcyjni niż prawdziwi.
- Inteligentne systemy i maszyny będą w coraz większym stopniu obecne w naszym życiu, co wpłynie na relacje z innymi ludźmi, a być może rozszerzy społeczną definicję rodziny. W przyszłości związki i rodziny będą się borykać z narastającym fenomenem samotności mimo obecności.
Jak się chronić przed zagrożeniami: Kompetencje, kompetencje i jeszcze raz kompetencje
Gospodarowanie uwagą, w domu i w pracy. W przyszłości higiena cyfrowa będzie uważana za najważniejszy element zdrowego stylu życia. Poświęcanie uwagi relacjom z bliskimi będzie remedium na „samotność mimo obecności” i zapewni większą satysfakcję z życia rodzinnego.
Kolejną istotną kompetencją będzie elastyczność poznawcza: ciągła gotowość do uczenia się nowych rzeczy, nabywania nowych doświadczeń, uczenia się obsługi programów, urządzeń i aplikacji. Będzie to miało znaczenie w relacjach z dziećmi, które będą szybciej socjalizowały się technologicznie, ale przede wszystkim będzie decydowało o sukcesie na rynku pracy. Pracownik przyszłości będzie nastawiony na ciągły rozwój kompetencji i umiejętności.
Kompetencje pozwalające strategicznie zarządzać swoim wizerunkiem w sieci oraz korzystać z dobrodziejstw intensywnej komunikacji z rodziną i znajomymi w procesie budowania relacji.
Na ucyfrowionym rynku pracy będziemy potrzebować kompetencji pracy zespołowej i to głównie przebiegającej w warunkach zdalnych. Kluczowe będą więc rozwinięte kompetencje komunikacyjne i umiejętność przejmowania inicjatywy w relacjach z innymi ludźmi.
Kompetencje społeczne będą też ważne dla funkcjonowania inteligentnych miast, które będą się opierały na zasadach wspólnego użytkowania wielu dóbr.
Umiejętność funkcjonowania w stechnologizowanym środowisku domowym i zawodowym oraz umiejętność skutecznej współpracy z inteligentnymi systemami i inteligentnymi maszynami za pośrednictwem coraz bardziej intuicyjnych interfejsów. Absolutnie decydująca będzie jednak kompetencja w zakresie zarządzania danymi swoimi i swoich bliskich oraz dbania o ich bezpieczeństwo na każdym kroku.
